COVİD 19 DÖNEMİ VE SONRASINDA DUDAK DAMAK YARIĞI OLAN BEBEKLERDE BESLENME VE YUTMA PROBLEMELERİNE YAKLAŞIM
DUDAK DAMAK YARIKLARI DERNEĞİ’nin 18 Mayıs 2020 tarihinde Zoom üzerinden yaptığı camiamızı bilgilendirme toplantısı
Salgının başlaması ile birlikte dil ve konuşma terapisi hizmetlerinin yüz yüze sürdürülememesi sebebiyle hasta değerlendirmeleri ve terapilerinin bir süreliğine klinik ortamda yapılmaması kararı alarak, Dil ve konuşma terapisi ihtiyacı olan hastalarımızın aldığı hizmetlerin aksamaması için hastalarımıza tele sağlık hizmetleri ile olabildiğince destek olmaya çalışıyoruz. Bu amaç doğrultusunda Dudak Damak Yarıkları Derneği bünyesinde aile bilgilendirme toplantılarımıza çevrim içi olarak devam ediyoruz.
Dudak damak yarığı ile dünyaya gelen bebeklerimiz biliyoruz ki beslenme ve yutma açısından dezavatajlı olmaktadırlar. Bu dezavantajlı durumu iyileştirmek için elimizden gelen gayreti bu süreçte sürdürmeye çalıştık.
Aileler, bebeklerinde dudak damak yarığı ile karşılaştıklarında en çok endişelendikleri konu genellikle ‘’bebeğimi nasıl besleyeceğim’’ olmaktadır. Aileler haklı olarak bu kaygıyı yaşamaktadırlar. Dudak damak yarıklı bebeklerde emme kuvveti zayıf, buna bağlı olarak da alınan sıvı miktarı daha az olabilmektedir. Fazla hava yutabilir, beslenme süresi uzayabilir. Bebeğin beslenme güçlüğüne bağlı ikincil bazı problemler ortaya çıkabilmektedir. Bunlar;
· Zayıf kilo alımı
· Beslenme sırasında fazla enerji harcanması
· Beslenmede rahatsızlık
· Bebek ve bakıcı arasında stresli etkileşim
Dudak damak yarığının şiddetine bağlı olarak emzirme, biberonla beslenme veya bazen bir sendrom veya sekansın eşlik etmesi ile tüp ile beslenme yapılması gerekebilir.
İzole dudak yarıklarında bebeği emzirmek genellikle mümkün olmaktadır. Emzirmek mümkün oluyorsa, emzirirken memeyi ve bebeğin çenesi ile yanaklarının destekleyerek emmesine yardımcı olunabilir. Eğer emzirme ile ilgili problemler yaşanıyorsa geniş tabanlı bir biberon kullanması faydalı olacaktır. Damak yarığı olan bebeklerde yarık eğer küçük ise veya submuköz (gizli) yarık var ise emzirme, süt akışına biraz yardımcı olarak gerçekleştirilebilir. Emzirme gerçekleştirilemiyorsa yumuşak uçlu ve akışı kolay biberon veya sıvı akışına biberonu sıkarak yardımcı olabileceğimiz biberonların kullanılması uygundur.
Dudak damak yarığının birlikte görüldüğü durumlarda emzirme genelde mümkün olamamaktadır ve biberon olarak sıkılabilir biberonlar tercih edilmelidir. Her şekilde beslenme süresinin 30 dakikadan uzun olmaması gerekir. Uzun olması bebeği yorar, fazla enerji kaybetmesine neden olarak kilo alımını zorlaştırır.
Pierre Robin Sekansı veya bazı sendromların eşlik ettiği durumlarda, yutaktaki problemlere bağlı olarak ortaya çıkan aspirasyonda (besinin hava yoluna kaçması), tüp ile beslenme uygulaması gerekebilir. Tüp ile besleme seçenekleri arasında, ağızdan mideye uzanan orogastrik tüp, burundan mideye uzanan nazogastrik tüp ve direk karından mideye açılan Perkütan Endoskopik Gastrostomi (PEG) tüpleri vardır. Eğer kısa süreli kullanılacaksa (1-2 ay) nazogastrik, bu süreden daha uzun süreli kullanılması gerekiyorsa PEG tüp kullanılması daha uygun olabilir.
Dudak damak yarığı olan bebeklerde yediklerin/içtiklerin burundan gelmesi (nazal regürjütasyon) gözlemlenebilir. Damak yarığına bağlı olarak ortaya çıkan bu durumda ailelerin endişelenmemesi gerekir. Bu durumu azaltmak için bebeği mümkün olduğu kadar dik beslemek gereklidir. Besleme açısı en az 60 derece olmalıdır. Ayrıca bu bebekler beslenme sırasında çok fazla hava yuttukları için bebeklerde gaz problemleri gözlenebilir. Bunu ortadan kaldırmak için beslemeye ara verip ara ara gaz çıkarmasına yardımcı olmak gereklidir. Mümkünse her 10 ml beslemede bir bebeğin gazının çıkarılması uygundur.
Beslenme ve yutma ile ilgili bebeğinizde eğer aşağıdaki problemler gözlemliyorsanız bir dil ve konuşma terapisti ile iletişime geçiniz.
• Zayıf kilo kazanımı
• Beslenme süresinin 30 dakikayı geçmesi
• Memeyi veya biberon ucunu kavrayamaması
• Beslenme sırasında boğulma, öğürme, öksürme, ses değişimi, morarma
• Sık akciğer enfeksiyonları
• Beslenme sırasında huzursuzluk, ağlama, tepki
• Salya kontrolünde problem, ağzı kapatamama
Bebeklerimize emzik kullanıyorsanız ya da kullanacaksanız mutlaka damaklı, dudaklarının çevresini kapatan ve ayına uygun emzik kullanmak gereklidir. Tüp ile beslenme ile beslenen bebeklerde ilerleyen dönemlerde beslenme ve yutma ile ilgili problemler yaşamaması için mutlaka ağız, dil, dudaklar, yanaklar ve diş etlerine yapılacak masaj ve egzersizler ile emme egzersizlerini kapsayan oral-motor müdahale programı uygulanmalıdır.
Dudak damak yarığı olan bebeklerin daha nitelikli bir sağlık hizmeti alabilmeleri için bu problemler ile ilgilenen merkezlere yönlendirmeleri doğru bir yaklaşım olmaktadır. Fakat bu süreçte bunları gerçekleştirmek mümkün olamamaktadır. Bu sebeple, aileler eğer bebeklerinde herhangi bir sekans veya sendrom yok ise çocuklarına uygun emzirme veya uygun biberon seçme yöntemlerinden birini kullanması gerekmektedir. Salgın sonrası normalleşme sürecinde dil ve konuşma terapisi ile ilgili yüz yüze hizmetlerimizde önceliğimiz tüp ile beslenen bebekleri değerlendirmek ve müdahale etmek üzerine olacaktır. Bu süreçte ailelere olabildiğince destek olmak amacı ile acil durumlarda Dudak Damak Yarıkları Derneği üzerinden soracağınız soruları yanıtlamaya devam edeceğiz. COVID 19 nedeniyle hastalarımızın ve klinisyenlerin güvenlikleri öncelikli olduğu için bazı uygulamalarımız için ideal müdahale zamanlarımızı maalesef kısa süreliğine ertelemek zorunda kaldık. Ancak, bunların hiçbiri hastalarımıza “önce zarar verme” ilkemizden öncelikli değil. Önce yaşam diyoruz. Evde kal Türkiye
Doç.Dr. Maviş Emel Kulak Kayıkcı
Dr.Öğr.Üyesi Fatma Esen Aydınlı
Arş.Gör. Aydan Baştuğ Dumbak
Arş.Gör. Önal İncebay
Hacettepe Üniversitesi-Dil ve Konuşma Terapisi Bölümü